Bevlogenheid als overlevingsmechanisme

Door: T. Thijssen

“Bevlogenheid is de toestand waarin je je vitaal voelt, opgaat in je werk en volledig bent toegewijd aan wat je op dat moment doet. Deze toestand maakt dat je een stapje extra zet, wat zich vertaalt in betere prestaties. Divers internationaal wetenschappelijk onderzoek toont aan dat bevlogenheid leidt tot meer tevreden klanten, een hogere kwaliteit van werk, meer creativiteit en meer omzet. Bevlogenheid is daarom van doorslaggevend belang voor organisaties.”
Bevlogenheid in het Onderwijs​
Een paar jaar geleden werd sSprong (de onderneming waar ik onderdeel van uitmaak) gevraagd om een bijdrage te leveren aan de leergang ‘Bevlogen in het Onderwijs’. Deze leergang is mede tot stand gekomen vanwege de geconstateerde werkdruk die binnen de sector werd waargenomen. Uit diverse onderzoeken blijkt tevens dat  ‘het onderwijs’ steevast laag scoort als het gaat om bevlogenheid in vergelijk tot andere sectoren. Diverse maatregelen zijn genomen om de bevlogenheid onder leerkrachten en/of het klimaat van bevlogenheid op scholen te stimuleren. Het initiatief om de leergang ‘Bevlogen in het Onderwijs’ te starten mocht in ieder geval op veel positieve reacties rekenen. Blijkbaar was de behoefte groot. Deze behoefte was mede ingegeven door de voordelen die bevlogenheid biedt:

• Bevlogen mensen werken met passie en energie.
• Bevlogen mensen zijn betrokken bij de organisatie.
• Bevlogen mensen beleven meer werkplezier.
• Bevlogen mensen zijn energiek, vitaal en enthousiast.
• Bevlogen mensen bewaren een goede balans tussen werk en privéleven.
• Bevlogen mensen zijn minder vaak ziek.
• Bevlogen mensen zijn duurzaam inzetbaar.
• Bevlogen managers zorgen dat hun medewerkers meer plezier ervaren en tot betere prestaties komen.
• Bevlogenheid is een goede voorspeller van (positieve) prestaties. 

Ondersteuning bij het maken van de 'sprong'
Onlangs heeft de 11e groep deelgenomen aan de leergang. Opvallend was dat zonder uitzondering vooral bevlogen professionals uit het onderwijs (teamleiders, HR-functionarissen, directeuren, bestuurders) deelnamen aan de leergang. Je zou denken; wat hebben zij te zoeken op een dergelijke leergang? Nou, zij waren over het algemeen op zoek naar inzichten en handreikingen hoe zij ook anderen bevlogen konden maken en hoe zij de bevlogenheid bij henzelf konden versterken en behouden. Waarom bestond deze behoefte? Vooral omdat ze in termen van de s-curve (zie afbeelding) een ‘sprong’ moesten maken. Ze waren zonder uitzondering op een punt beland waarop ze samen met de collega’s een veranderingsproces moesten doormaken. Zij zagen zichzelf wel deze ‘sprong’ maken, echter ze misten dezelfde bevlogenheid bij hun omgeving.











Bevlogenheid is besmettelijk
Tijdens de leergang merken we vaak op dat bevlogenheid besmettelijk is. Hoe komt het dan dat deze bevlogen deelnemers dit virus nog niet hebben kunnen overbrengen? Het blijkt dat de betrokken professionals vooral zelf intrinsiek bevlogen zijn. Zij zijn zeer goed in staat zowel de werk- als persoonsgerelateerde hulpbronnen bij zichzelf te herkennen en deze in te zetten bij steeds weer nieuwe uitdagingen. Het expliciet maken van deze hulp- of energiebronnen en het richting de omgeving (collega’s, medewerkers) helder duiden is niet vanzelfsprekend. Dit kan confronterend zijn, vergt enige durf en past niet altijd in de bestaande cultuur. De besmettelijkheid van bevlogenheid is dus niet iets dat autonoom (zonder interactie of stimulus) plaatsvindt. Je zult hier actief mee aan de slag moeten gaan. Bevlogen professionals die hun omgeving bevlogen willen maken hebben dus een extra duwtje nodig. Waar bestaat dit extra duwtje uit?

Een klimaat van bevlogenheid lijkt een soort harmonieuze werksfeer die we slechts bij zeer gunstige omstandigheden (successen, weinig zieken, veel plezier, collegiaal gedrag etc.) kunnen bereiken. Dit is niet zo. Een klimaat van bevlogenheid is een werkomgeving die het resultaat is van bewust ontwikkelingsgericht leidinggeven, oprechte interesse in elkaar (aandacht voor energiebronnen), het stimuleren van uitdagingen in het werk (werkdruk) en de confrontatie durven aangaan (door o.a. feedback). Het resultaat – een klimaat van bevlogenheid – biedt vele voordelen (prestaties, veranderingsbereidheid, innovaties, retentie) echter dit resultaat komt alleen als ‘de pijn op tafel’ komt. Deze ‘pijn’ komt in vele vormen: belemmerende structuren, onuitgesproken verwachtingen, onduidelijke rollen, geen heldere doelen, gebrekkige communicatie, wantrouwen, gecontroleerd voelen. Deze pijnpunten kunnen het realiseren van een klimaat van bevlogenheid vertragen en verstoren. Deze pijnpunten kunnen ook het zicht op de vele energiebronnen vertroebelen. Het ‘duwtje’ dient gericht te zijn op het versterkt in beeld krijgen van de energiebronnen en het daar waar mogelijk (datgene wat binnen je eigen invloedsfeer ligt) weghalen en/of beperken van de pijnpunten. Dus geen ‘duwtje’ richting het concentreren op de beperkingen alleen, immers dit zal de pijn alleen maar groter maken, zonder dat er een basis gelegd wordt voor een klimaat van bevlogenheid.

Bevlogenheid is daarom vooral een denkproces. Het zelfcorrigerend vermogen van de bevlogen professional (Waar krijg ik energie van? Wat kan mij hierbij helpen?) blijft een onuitputtelijke bron van bevlogenheid. Door (bewust) de omgeving hierover te bevragen (Waarom doe je dit? Wat geeft je energie?) activeer je de bevlogenheid van je omgeving. Veel deelnemers aan de leergang waren in de veronderstelling dat zij met name het gewenste voorbeeldgedrag dienen te tonen inzake bevlogenheid. Echter als dit voorbeeldgedrag er per saldo op neerkomt dat je de regie bij de ander weghaalt, zal er geen klimaat van bevlogenheid ontstaan. Eenieder dient aan het klimaat van bevlogenheid bij te dragen, daar dient men ook op aangesproken (feedback geven en ontvangen) te worden. Dit zal confronterend zijn en zal tevens de bevlogenheid van de collega’s stimuleren. ‘Aardig’ zijn naar elkaar alleen zal dit niet teweeg brengen. En juist dit ‘scherpe randje’ aan bevlogenheid vergt durf. Eenmaal ervaren wat de effecten zijn, maakt het voor velen een stuk makkelijker om dit zogenaamde ‘constructieve conflict’ in te zetten.

Het realiseren van een klimaat van bevlogenheid is een proces. Gedurende dit proces ligt een belangrijke rol weggelegd voor de leidinggevenden doordat:

• Zij vooral in staat zijn te ‘luisteren’ en niet te snel te oordelen;
• Zij de collega’s inspireren enthousiast te zijn over hun werk;
• Zij zorg hebben voor het welzijn van de collega’s;
• Zij de talenten en sterke punten van de individuele collega’s kennen, deze de ruimte geven en benutten;
• Zij de collega’s uitdagen hun talenten en sterke punten door te ontwikkelen (van een 8 naar een 10!)
• Zij rekening houden met de psychologische basisbehoeften van autonomie, meesterschap en zingeving.
• Zij mensen scouten en aannemen die bevlogen zijn. 

Bevlogenheid als overlevingsmechanisme
Door dit proces samen vorm te geven ontstaat een klimaat van bevlogenheid. Dit ‘klimaat’ zal de organisatie en de mensen die daarin werkzaam zijn in staat stellen alert te reageren op de steeds sneller gaande ontwikkelingen. Deze eigentijdse invulling van een effectieve organisatie zet de medewerkers in hun kracht, spreekt ze aan op hun bijdrage en noodzaakt eenieder om zich te blijven ontwikkelen. Dit proces kost energie, maar levert zo veel meer energie op. Tevens daagt dit iedereen uit om een daadwerkelijke bijdrage te leveren aan het voortbestaan van de organisatie.